Przemysław Trojan

Nauka i edukacja

Przemysław Trojan, znany również jako Skiba, to postać o bogatej karierze naukowej, która na pewno zasługuje na szczegółowe omówienie. Urodził się 22 sierpnia 1929 roku w Pruszkowie, nieopodal Warszawy, a jego życie zakończyło się 18 listopada 2015 roku w miejscowości Nowe Grochale.

Trojan był polskim biologiem, którego specjalnością były zoologia, entomologia oraz ekologia. Jego związki z nauką były widoczne w zaangażowaniu w pracę w renomowanych instytucjach. Przez wiele lat był związany z SGGW w Warszawie oraz z Muzeum i Instytut Zoologii Polskiej Akademii Nauk w Warszawie, gdzie przyczynił się do rozwoju polskiej nauki w dziedzinie zoologii.

Jego pasja do biologii i głębokie zrozumienie procesów ekologicznych miały istotny wpływ na wielu studentów i współpracowników. Postać Przemysława Trojana jest niewątpliwie charakterystyczna w polskim środowisku naukowym.

Życiorys

Okres przedwojenny

Przemysław Trojan przyszedł na świat w Pruszkowie, w rodzinie, której sytuacja finansowa zmieniła się po tym, jak jego ojciec stracił pracę w pruszkowskiej elektrowni. Aby wspierać domowy budżet, matka zajmowała się hafciarstwem. Był on najstarszym z trójki dzieci, a jego rodzeństwo to młodszy brat, urodzony w 1936 roku, oraz młodsza siostra, która przyszła na świat w 1944 roku. Przemysław uczęszczał przez trzy lata do szkoły podstawowej im. Józefa Piłsudskiego w Pruszkowie, a następnie kontynuował naukę w zaplanowanej szkole w Brwinowie, gdzie jego rodzice zamierzali się osiedlić.

II wojna światowa

W chwili, gdy wybuchła II wojna światowa, Przemysław miał tylko dziesięć lat. W bardzo wyraźny sposób zapamiętał pierwsze niemieckie bombardowanie Brwinowa, które miało miejsce podczas imienin jego matki, Bronisławy, 1 września 1939 roku. W pierwszych latach okupacji, do 1942 roku, mieszkał i uczęszczał do szkoły w Pruszkowie, gdzie był świadkiem dramatycznych wydarzeń, takich jak wywożenie Żydów do obozów ze stacji kolejowej w Pruszkowie.

W 1942 roku rodzina Trojanów przeprowadziła się do Warszawy, do domu przy ul. Śliskiej, który należał do pruszkowskiej elektrowni. Przemysław zaczął uczęszczać na tajne komplety w Gimnazjum Wojciecha Górskiego. Już w 1943 roku wstąpił do „Szarych Szeregów”, gdzie młodsza grupa, zwana „Zawiszacy”, przygotowywała się do działań wywiadowczych, starając się nauczyć bezpiecznego poruszania się po mieście, nie będąc świadomym planów dotyczących powstania.

Gdy nastał 1 sierpnia 1944 roku, kiedy wybuchło powstanie, Przemysław zastał na ulicy Pięknej Dywizję SS „Hermann Göring”. W trakcie powstania, jego zaangażowanie obejmowało budowanie barykad, gaszenie pożarów, a także dostarczanie prowiantu oraz korespondencji dla walczących. Pełnił rolę łącznika w Kedywie (Kolegium B) jako strzelec. W tym trudnym czasie był świadkiem samosądów na żandarmach i gestapo, rozpoznanych wśród jeńców z zajętej przez powstańców PAST-y. Po kapitulacji powstania, jego rodzinie udało się uniknąć wysiedlenia, a ich ocalenie zawdzięczają pomocy znajomej Niemki, która pomogła im wydostać się z obozu przejściowego w Pruszkowie.

Okres powojenny

Po zakończeniu wojny, rodzina Trojanów przeniosła się do Gliwic, gdzie ojciec Przemysława znalazł pracę i otrzymał mieszkanie. Przemysław ukończył gliwickie I Liceum Humanistyczne. Latem 1948 roku wrócił do Warszawy, aby rozpocząć studia biologiczne na Uniwersytecie Warszawskim, gdzie kształcił się pod okiem znanego zoologa, Tadeusza Jaczewskiego, a swoje studia zakończył w 1952 roku.

W latach 50. XX wieku, które były kluczowe dla jego rozwoju naukowego, profesorowie Kazimierz Petrusewicz oraz Kazimierz Tarwid przyczynili się do stworzenia polskiej szkoły ekologicznej, z której wywodziło się wielu przyszłych profesorów zajmujących się ekologią. Przemysław, jeszcze jako student, rozpoczął pracę zawodową na stanowisku zastępcy asystenta na SGGW w latach 1950-1954. Następnie, w latach 1954-1958, pracował w Instytucie Zoologii PAN w Warszawie, organizując Pracownię Dipterologiczną, którą kierował.

W 1958 roku zdobył stopień doktora na Wydziale Biologii UW, pisząc pracę na temat „Nisze ekologiczne ślepaków w Puszczy Kampinoskiej”. Po obronie doktoratu objął posadę adiunkta w Instytucie Ekologii PAN w Warszawie oraz kierowniczego stanowiska w Stacji Badań Ekologicznych w Dziekanowie Leśnym. W 1963 roku, mając już habilitację, rozpoczął pracę w stacji badawczej Zakładu Agroekologii w Turwi, a w kolejnych latach był zatrudniony jako kierownik Zakładu Agrotechniki (1963–1968) oraz na Uniwersytecie Śląskim (1972) i w Instytucie Zoologii PAN. Otrzymał tytuł profesora nadzwyczajnego w 1971 roku, a tytuł profesora zwyczajnego w 1982 roku.

W okresie 1973–1976 był profesorem w Wyższej Szkole Rolniczo-Pedagogicznej w Siedlcach, a w latach 1982–1988 zajmował stanowisko dyrektora Instytutu Ekologii PAN w Dziekanowie Leśnym. Z kolei w latach 1991–1999, pełnił funkcję kierownika Pracowni Faunistyki w Instytucie Zoologii PAN w Warszawie, a także wykładał na Studium Doktoranckim Wydziału Leśnego SGGW. W latach 1982–1999 jego badania finansował w ramach stypendium Museum für Naturkunde Uniwersytetu im. A. Humboldta w Berlinie oraz Muséum national d’Histoire naturelle w Paryżu.

Od 1961 roku był członkiem PZPR, a w 1977 roku rozpoczął pracę jako lektor w KC PZPR. Pełnił również funkcje zastępcy sekretarza Wydziału Nauk Biologicznych PAN (1976–1982), a także był członkiem sekretariatu naukowego i przewodniczącym Komitetu Ekologii PAN. Dodatkowo, był członkiem Państwowej Rady Ochrony Przyrody oraz Rady Ekologicznej przy MON.

Na emeryturę przeszedł w 2000 roku. Jego ostatnim miejscem spoczynku stał się cmentarz ewangelicko-augsburski w Warszawie, gdzie dokonano pochówku (aleja 39, miejsce 83).

Praca naukowa

Zakres zainteresowań naukowych Przemysława Trojana obejmował różnorodne aspekty związane z faunistyką oraz ekologią. Jego prace koncentrowały się na problematyce systematyki i zoogeografii muchówek, znanych w terminologii naukowej jako Diptera. W Zakładzie Agroekologii PAN, który zlokalizowany jest w Turwi, jego działalność obejmowała badania dotyczące produkcji oraz równowagi ekologicznej w agrocenozach. W szczególności koncentrował się na biologicznych metodach kontroli szkodników roślin uprawnych.

W czasie swojej pracy w Instytucie Zoologii PAN w Warszawie, Przemysław Trojan miał znaczący wkład w tworzenie oraz wdrażanie programów badań, które dotyczyły regulacji liczebności populacji szkodników obecnych w agrocenozach. Jego badania obejmowały także zagadnienia związane z populacjami zwierząt w kontekście ekologii miejskiej, systematyką oraz ewolucją krwiopijnych muchówek. Dodatkowo interesował się różnorodnością struktur biocenoz oraz procesami sukcesji ekologicznej fauny.

W swojej karierze akademickiej pełnił również rolę promotora kilku prac doktorskich, w których badano różnorodne zagadnienia. Oto niektóre z nich:

  • 1993 – Dariusz Iwan, Systematyka rodzaju Opatrinus Dejean, 1821 (Coleoptera, Tenebrionidae),
  • 1994 – Jolanta Wytwer, Powiązania faunistyczne Chilopoda środowisk leśnych i miejskich Mazowsza,
  • 2000 – Ewa Durska, Sukcesja wtórna zgrupowań zadrowatych (Diptera: Phoridae) borów świeżych Puszczy Białowieskiej.

Publikacje

Przemysław Trojan jest uznawanym autorem wielu znaczących prac naukowych, w tym pierwszego polskiego podręcznika akademickiego zatytułowanego „Ekologia ogólna”, który ukazał się i był wznawiany aż 12 razy w latach 1975–1980. Jego dorobek obejmuje również ponad 250 innych publikacji naukowych. Poniżej przedstawiamy niektóre z jego ważniejszych książek:

  • „Bioklimatologia ekologiczna”, PWN 1985 (3 wydania),
  • „Materiały Studialne: Socjalizm a globalne problemy współczesności”, Ossolinum 1987, ISBN 83-04-02653-8,
  • „Biblioteczka Przyrodnicza: Muchy i człowiek”, PWN 1958,
  • „Fauna Polski: Tabanidae – ślepaki (Insecta Diptera)”, PWN 1979, ISBN 83-01-00251-4.

W szczególności entomolodzy badający rząd Diptera wysoko cenią sobie publikacje z serii „Klucze do oznaczania owadów Polski” oraz „Fauna Polski”, które są dostępne w łącznej liczbie 15 pozycji.

Odznaczenia

Przemysław Trojan zdobył wiele ważnych odznaczeń, które świadczą o jego zasługach i zaangażowaniu. Poniżej przedstawiamy listę wyróżnień, które otrzymał w trakcie swojej działalności:

  • Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski,
  • Krzyż Powstania Warszawskiego,
  • Krzyż Armii Krajowej,
  • Krzyż Zasługi dla Związku Harcerstwa Polskiego z Mieczami.

Oceń: Przemysław Trojan

★★★★★
Średnia ocena:4.79 Liczba ocen:10