Józef Ruszar

---

Życiorys

Do 1989

Józef Ruszar rozpoczął swoją edukację w 1969 roku na kierunku fizyki, choć nie ukończył tych studiów. Później, od 1972 do 1977 roku, zgłębiał literaturę polską na Uniwersytecie Jagiellońskim. Podczas studiów zaangażował się w działalność Duszpasterstwa Akademickiego „Beczka”, gdzie miał okazję współpracować z o. Janem Andrzejem Kłoczowskim. W ramach tej działalności, był współtwórcą Studium Wiedzy Chrześcijańskiej, które zainaugurowano w październiku 1975 roku.

Ruszar brał aktywny udział w wydarzeniach politycznych. W marcu 1977 roku był jednym z twórców listu do władz, w którym studenci domagali się amnestii dla osób represjonowanych po protestach w czerwcu 1976 roku. Podpisał wtedy deklarację Studenckiego Komitetu Solidarności w Krakowie oraz dokument opozycji „korowskiej” – Deklarację Ruchu Demokratycznego.

Jego zaangażowanie wykraczało poza politykę. Jesienią 1977 roku, po odejściu z SKS, współtworzył nieformalny ośrodek spotkań na temat kultury niezależnej przy klasztorze sióstr norbertanek w Krakowie. Był też członkiem redakcji czasopism „Robotnik” i „Spotkania”. Przerwał swoją działalność opozycyjną na rok, kiedy w 1978 roku został zwerbowany do Ludowego Wojska Polskiego.

Po powrocie do Warszawy w 1979 roku, Ruszar aktywnie działał w Klubie Inteligencji Katolickiej i uczestniczył w organizacji Dni Kultury Chrześcijańskiej. Brał udział w strajku w Stoczni Gdańskiej w sierpniu 1980 roku i dołączył do NSZZ „Solidarność”, pełniąc funkcję pełnomocnika ds. szkolenia w Zakładach Mechanicznych „Ursus”. Jako członek redakcji Tygodnika Solidarność, zaangażował się w dział informacji związkowej. Został internowany w grudniu 1981 roku i pozostawał w odosobnieniu przez prawie rok.

Od 1989

Po powrocie do Polski w 1996 roku, Ruszar związał się z „Super Expressem”, a od tego samego roku nadzorował promocję Festiwalu Kraków 2000. W latach 2002–2007 pracował dla „Rzeczpospolitej”, a w latach 2004–2006 pełnił funkcję dyrektora Warszawskiego Festiwalu Poezji im. Zbigniewa Herberta. Organizował także Warsztaty Herbertowskie, które od 2004 roku stały się coroczną konferencją skupioną na poezji polskiej XX i XXI wieku. Przełomowy był też rok 2007, w którym koordynował Rok Josepha Conrada-Korzeniowskiego.

Od grudnia 2007 roku był dyrektorem Departamentu Komunikacji Społecznej w Narodowym Banku Polskim, a później kierował Departamentem Edukacji i Wydawnictw. Kontynuował organizowanie Warsztatów Herbertowskich, które od 2016 roku zyskały charakter międzynarodowy, a trzy lata później stały się statutowym działaniem Instytutu Literatury.

Instytut Literatury

W 2018 roku Ruszar podjął inicjatywę wydawania Kwartalnika Literackiego NAPIS, współfinansowanego przez Ministerstwo Kultury. W lutym 2019 objął stanowisko p.o. dyrektora Instytutu Literatury, a pełnoprawnym dyrektorem został w styczniu 2020. Funkcję tę pełnił do kwietnia 2024 roku.

We wrześniu 2023 roku Antonina Tosiek opublikowała reportaż w „Dialogu Puzyny” i „Krytyce Politycznej”, w którym opisała, że w okresie kierowania Instytutem Literatury, Ruszar stosował praktyki mobbingowe, takie jak upokarzanie, zastraszanie i stosowanie wulgarnego języka wobec swoich pracowników. Zarzucono mu także molestowanie seksualne wielu pracownic.

Twórczość

J.M. Ruszar to twórca wielu dzieł literackich oraz publikacji naukowych, w tym licznych artykułów, które ukazały się w takich renomowanych pismach jak: „Perspektywy Kultury”, „Nowy Napis”, „Rocznik Filozoficzny Ignatianum”, „Konteksty Kultury”, „Forum Artis Rhetoricae” oraz „Świat i Słowo”. Jego prace zostały także przetłumaczone na inne języki, co potwierdza ich międzynarodowy zasięg. Oprócz artykułów, Ruszar jest autorem ponad dwudziestu rozdziałów w monografiach i zbiorowych książkach w latach 2014-2022.

Od 2004 roku prowadzi serię naukową Biblioteka Pana Cogito, która do września 2022 roku obejmowała 69 tomów, poświęconą twórczości poetów XX wieku. Ponadto, od 2019 roku jest redaktorem naczelnym Kwartalnika Kulturalnego Instytutu Literatury „Nowy Napis. Liryka, epika, dramat”. Każdemu wydaniu towarzyszą krytycznoliterackie publikacje w serii Biblioteki Krytyki Literackiej, która do września 2022 wydano 42 odsłony. Dodatkowo, pełni również funkcję redaktora naczelnego serii „Nowa Krytyka i Esej”, która wzbogaciła rynek wydawniczy o 8 tomów od 2004 roku.

Monografie

• Na ziemi i w niebie. Szkice o ziemskiej i niebieskiej ojczyźnie Jana Polkowskiego (Kraków 2022),
• Zapasy ze światem Zbigniewa Herberta. Esej o życiu pisarzy w czasach pierwszych sekretarzy (Kraków 2020),
• Mane tekel fares. Obrazy Boga w twórczości Tadeusza Różewicza (Kraków–Bielsko-Biała 2019). Tłumaczenie na j. ukraiński: Мене, текел, перес. Образи Бога у творчостi Тадеуша Ружевича, Лiтопис, 2020.,
• Wytarty profil rzymskich monet. Ekonomia jako temat literacki w twórczości Zbigniewa Herberta (Kraków 2016),
• Słońce republiki. Cywilizacja rzymska w twórczości Zbigniewa Herberta (Kraków 2014). Tłumaczenie na j. rosyjski: Солнце республики. Римская цивилизация в поэзии Збигнева Херберта, Лимбах, 2019. Tłumaczenie na j. ukraiński: Сонце республіки. Римська цивілізація у творчості Збіґнєва Герберта, 2021.

Książki dziennikarskie

• Historia i charakter. Opowieść o Polskim Państwie Podziemnym. Z Janem Karskim, Stefanem Korbońskim, Jerzym Lerskim i Janem Nowakiem-Jeziorańskim rozmawia Józef Ruszar (Kraków 2023),
• Czerwone pająki. Dziennik żołnierza LWP (Warszawa 2017).

Odznaczenia

Józef Ruszar zdobył liczne odznaczenia, które są wyrazem jego zasług oraz wkładu w kulturę i patriotyzm Polski.

• 2007 – Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski,
• 2018 – Srebrny Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”,
• 2019 – Krzyż Wolności i Solidarności,
• 2019 – Medal Stulecia Odzyskanej Niepodległości,
• 2020 – Żeby Polska była Polską, nagroda Towarzystwa Patriotycznego.

---

Oceń: Józef Ruszar

---