Szpital Tworkowski

---

Historia

Szpital Tworkowski, zbudowany w 1891 roku, jest owocem długoletnich starań grupy polskich psychiatrów oraz społeczników. Kluczową postacią w jego powstaniu był profesor Adolf Rothe, który stworzył koncepcję budowli, a jego pomysły wsparł profesor Jan Baliński.

Zakup terenu pod budowę szpitala został zrealizowany w 1882 roku przez Radę Dobroczynności i Użyteczności Publicznej. Nabyli oni 58 ha folwarku Tworki od ziemianina Franciszka Kryńskiego. Całkowity koszt budowy wyniósł około 800 000 rubli, a pierwsze budynki zbudowano w latach 1888–1891, w tym pawilony dla pacjentów oraz zaplecze administracyjne. Uroczyste otwarcie obiektu miało miejsce 21 listopada 1891 roku. Szpital ten był pionierem w Polsce, zbudowanym w układzie pawilonowym, a także jako pierwszy szpital oświetlony elektrycznie z zapleczem infrastrukturalnym.

Pierwszym dyrektorem placówki był Władimir Chardin, a następnymi Iwan Sabasznikow i Witold Łuniewski, który był także pierwszym polskim dyrektorem. Na początku jego istnienia obiekt budowano w stylu eklektycznym, któremu nadano różnorodne formy, takie jak neogotycka kaplica katolicka czy cerkiew. W projekcie udział brał również Józef Pius Dziekoński.

W przewodniku z 1904 roku można znaleźć następujący opis szpitala w Tworkach: „Budowle szpitalne wraz z przyległym laskiem zajmują 135 morgów przestrzeni. Składają się z kilkunastu oddzielnych budowli, kaplicy, budynku maszynowego, kuchni, pralni, suszarni i mieszkań dla administracji i służby. Za laskiem znajdują się pawilony dla nieuleczalnie chorych. Zakład cały oświetlony elektrycznością”.

W okresie dwudziestolecia międzywojennego XX wieku, Witold Łuniewski przekształcił szpital w stylu art déco, dostosowując go do koncepcji miasta-ogrodu oraz polskiej architektury dworkowej. Rozplanował również przestrzeń parkową, tworząc cztery fontanny oraz otwierając letni teatr. Głównymi projektantami zmian byli Tadeusz Pluciński i Władysław Jastrzębski. W roku 1924 w pobliżu szpitala zbudowano cmentarz.

Podczas II wojny światowej pacjenci Szpitala Tworkowskiego byli chronieni przed eksterminacją, a placówka stała się schronieniem dla wielu prześladowanych osób różnych narodowości. W latach 1946–1953 szpital zarządzał okolicznymi majątkami, prowadząc uprawy rolnicze oraz hodowlę.

W latach siedemdziesiątych XX wieku zbudowano kilka pawilonów w typowym stylu dla budynków użyteczności publicznej tamtego okresu. W 2008 roku do szpitala dołączono Oddział Leczenia Zaburzeń Nerwicowych w Komorowie, który także wkomponowano w malowniczy park.

W latach 2009–2015 przeprowadzono modernizację szpitala, koncentrując się na odtworzeniu zabytkowego układu urbanistycznego oraz konserwacji obiektów zabytkowych. W 2009 roku otwarto Pawilon V, a później zrealizowano prace budowlane w Pawilonie XI oraz Pawilonie VII. Tworząc Pawilon XI, przywrócono czasy XIX wieku, gdy pełnił funkcję siedziby dyrekcji.

W parku otaczającym szpital znajduje się zabytkowy cmentarz, gdzie spoczywają znane postacie polskiej psychiatrii, takie jak prof. Zdzisław Bizoń, prof. Józefa Handelsmana, prof. Andrzej Jus czy dr. Feliksa Kaczanowskiego. Można tam również odnaleźć groby wielu artystów, architektów oraz obrońców września 1939 roku.

Od 2010 roku szpital jest zarejestrowany jako placówka wieloprofilowa, oferując usługi w obszarze psychiatrii, neurologii, chorób wewnętrznych oraz radiologii. Posada tereny o łącznej powierzchni 68 hektarów, z czego około jedna trzecia jest zalesiona, co sprzyja rozwojowi lokalnej fauny, w tym kun, lisów oraz różnych gatunków ptaków. W obrębie parku znajdują się również starorzecza Utraty.

Działalność

Dekret Cesarza Wszechrosyjskiego Aleksandra III dotyczący utworzenia szpitala miał na celu nie tylko zapewnienie opieki zdrowotnej, lecz także rozwój działalności dydaktycznej, co było kontynuowane przez wszystkie lata istnienia placówki. W wyniku zniszczeń spowodowanych wojną, w 1945 roku w szpitalu otwarto Klinikę Psychiatrii, która wówczas była częścią Uniwersytetu Warszawskiego, a od 1950 roku funkcjonowała w ramach Akademii Medycznej w Warszawie. Działalność tej kliniki trwała aż do 1965 roku, a obecnie I Klinika Psychiatrii znajduje się w strukturach I Wydziału Lekarskiego Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, gdzie operuje na bazie Szpitala Nowowiejskiego.

Współpraca z Warszawskim Uniwersytetem Medycznym została wznowiona w 2006 roku, co zaowocowało powstaniem nowej Kliniki Psychiatrii, która działa w ramach II Wydziału Lekarskiego tejże uczelni.

W 1951 roku w szpitalu został utworzony Instytut Psychiatrii i Neurologii, który w 1973 roku został przeniesiony do nowego budynku przy ul. Jana III Sobieskiego w Warszawie. Jednakże Klinika Psychiatrii Sądowej pozostała na terenie Szpitala Tworkowskiego aż do 2004 roku. Dziś oddział psychiatrii sądowej jest zintegrowany z Kliniką Psychiatrii Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego (WUM).

W 2013 roku w szpitalu utworzono nową Klinikę Psychiatrii w ramach Wydziału Nauki o Zdrowiu WUM. To miejsce stanowi jedno z największych centrów specjalistycznych w Polsce, które prowadzi uniwersytecką działalność kliniczną, dydaktyczną i naukową. W szpitalu funkcjonują 20 oddziałów, a pracownia elektroencefalografii i zespół leczenia środowiskowego były pionierami w Polsce w swoich dziedzinach.

Na terenie Szpitala Tworkowskiego znajdują się również siedziby kilku towarzystw naukowych oraz organizacji pożytku publicznego, takich jak Towarzystwo Neuropsychiatryczne, Polskie Towarzystwo Psychologii Klinicznej oraz Sekcja Arteterapii Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego.

Dyrektorzy

Na przestrzeni lat, szpital Tworkowski miał przyjemność być kierowanym przez wielu wybitnych dyrektorów, którzy wnieśli znaczący wkład w rozwój placówki. Poniżej przedstawiamy ich listę:

• Władimir Chardin (1891−1904),
• Iwan Sabasznikow (1904−1915),
• Witold Łuniewski (1919−1940),
• Eugeniusz Honette (1940−1945),
• Feliks Kaczanowski (1945−1976),
• Edward Krzemiński (1976−1984),
• Krystyna Łęczycka (1984−1987),
• Maria Pałuba (1987−1999),
• Andrzej Kacprzak (1999−2004),
• Maria Hołownia (I-X 2005),
• Lidia Rudzka (X 2005−?),
• Wojciech Legawiec (2019−I 2024).

Każdy z wymienionych dyrektorów przyczynił się do kształtowania się historii i tradycji tego wyjątkowego szpitala.

Ciekawostki

W 2001 roku zrealizowano dokument filmowy Andrzeja Titkowa, zatytułowany „Stacja Tworki”. W filmie ukazano najtrudniejsze przypadki pacjentów, co pozwala widzowi zbliżyć się do tematu zdrowia psychicznego. Dodatkowo, przedstawiona została działalność Fundacji „Amici di Tworki”, której celem jest wspieranie pacjentów w powrocie do zdrowia poprzez różnorodne działania artystyczne.

W 2008 roku szpital tworkowski wzbogacił się o Oddział Leczenia Zaburzeń Nerwicowych, zlokalizowany w Komorowie, który idealnie wpasowuje się w otaczający go zabytkowy park, oferując pacjentom przyjemną atmosferę do leczenia i rehabilitacji.

Obecnie placówka ta jest jedną z największych w kraju w swojej dziedzinie. Jest to szpital uniwersytecki, który nie tylko świadczy usługi zdrowotne, ale też aktywnie angażuje się w badania. Na terenie szpitala znajdują się liczne towarzystwa naukowe oraz organizacje pożytku publicznego, takie jak Towarzystwo Neuropsychiatryczne, Polskie Towarzystwo Psychologii Klinicznej oraz Sekcja Arteterapii Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego.

---

Oceń: Szpital Tworkowski

---